System kaucyjny w Europie

System kaucyjny funkcjonuje w Europie już od wielu lat i w wielu państwach jest standardem, bez którego trudno wyobrazić sobie gospodarkę odpadami opakowaniowymi. W dodatku kraje, które wprowadziły system kaucyjny wcześniej, osiągają jedne z najwyższych wskaźników recyklingu na świecie – w wielu przypadkach sięgających 85–95% dla wybranych rodzajów opakowań po napojach. Mechanizm ten stał się naturalnym narzędziem wspierającym gospodarkę obiegu zamkniętego. Szklana butelka może powrócić do użytku kilkanaście razy, aluminium i tworzywa sztuczne mogą zostać odzyskane i przetworzone na nowe opakowania, a system kaucyjny gwarantuje, że te surowce będą zbierane selektywnie i w dużych ilościach.

W Europie z systemów kaucyjnych korzysta już około 180 milionów mieszkańców – jest to ponad jedna czwarta populacji kontynentu. Nie wszystkie kraje wdrożyły system w takim samym kształcie – różnice dotyczą zarówno wysokości kaucji, sposobu oznaczania opakowań, jak i obowiązków punktów zbiórki. Mimo to idea pozostaje wspólna: konsument oddaje opakowanie i otrzymuje zwrot wcześniej wpłaconej kaucji, a opakowania wracają do ponownego obiegu zamiast do środowiska.

Przykłady krajów europejskich z systemem kaucyjnym

System kaucyjny działa m.in. w takich krajach jak Niemcy, Holandia, Dania, Finlandia, Szwecja, Norwegia, Litwa, Łotwa, Estonia, Chorwacja, Słowacja. Każde z tych państw realizuje własny model, jednak efekty są bardzo podobne: ogromna poprawa w odzysku butelek i puszek oraz wysoka partycypacja społeczna. Przykładowo w Niemczech system kaucyjny jest jednym z najlepiej rozwiniętych i działa od lat – zwłaszcza w przypadku butelek szklanych wielokrotnego użytku, które krążą w obiegu wielokrotnie, redukując emisję i zapotrzebowanie na nowe surowce.

W państwach skandynawskich system kaucyjny jest połączony z bardzo rozwiniętą edukacją ekologiczną i automatyzacją procesu zwrotu. Automaty kaucyjne są standardem, a zwrot opakowania jest szybki i wygodny. To jeden z powodów, dla których w tych krajach poziom odzysku sięga najwyższych wartości.

W Europie Środkowo-Wschodniej również coraz więcej państw wprowadza system kaucyjny. Litwa i Słowacja wdrożyły go stosunkowo niedawno, ale efekty były widoczne już w pierwszym roku działania – wzrosły poziomy zbiórki, a z przestrzeni publicznej zniknęło duże ilości opakowań porzucanych wcześniej jako odpady.

Co łączy systemy kaucyjne w Europie?

Mimo różnic legislacyjnych i organizacyjnych, systemy europejskie mają wspólne cechy:

• opakowania są wyraźnie oznaczone znakiem systemu kaucyjnego,

• konsumenci odzyskują kaucję niezależnie od miejsca zakupu,

• system obejmuje plastik, metal i szkło (często butelki wielorazowe),

• istnieje rozbudowana sieć zbiórki, oparta na sklepach i automatach.

Wspólnym mianownikiem jest również to, że system jest powszechny i dostępny dla konsumentów – bez paragonów, bez skomplikowanych procedur i z maksymalną wygodą. To właśnie praktyczność i prostota sprawiają, że europejskie systemy działają efektywnie.

Polska dołącza do Europy

Od 1 października 2025 roku system kaucyjny działa oficjalnie również w Polsce. To krok, który pozwala dostosować nasze regulacje i praktykę gospodarowania opakowaniami do europejskich standardów. Wprowadzenie oznakowania opakowań, określenie wysokości kaucji oraz szeroka dostępność punktów zbiórki to elementy, które wcześniej były dobrze sprawdzone właśnie w innych krajach Europy.

Wzorem państw skandynawskich i Niemiec, system kaucyjny w Polsce ma sprawić, że zwrot butelek i puszek stanie się naturalną częścią codziennych zakupów – tak jak jest to już dla wielu milionów Europejczyków. Dzięki temu większe ilości surowców będą odzyskiwane, a środowisko będzie mniej obciążone odpadami.